مفهوم دزدی دریایی

مفهوم دزدی دریایی (piracy) یک مفهوم بسیار قدیمی است که در حوزه دریاها قابل طرح است. این عمل توسط کنوانسیون حقوق دریاها مصوب 1982 جرم انگاری شده است. همچنین کنوانسیون حقوق دریاها برای مبازره با این عمل الزاماتی برای تمامی کشورهای عضو در نظر گرفته است. تمامی کشورها برای مبازره با دزدان دریایی حق توقیف یا بازداشت کشتی یا ناو هوایی که دزد دریایی است را دارند. در واقع، به موجب کنوانسیون حقوق دریاها مصوب 1982، مساعدت و کمک رسانی کشورها به یکدیگر برای سرکوب دزدان دریایی یک وظیفه بر عهده تمامی آن هاست.

البته در این نوشتار بیان خواهیم نمود که ظن بی جهت به یک کشتی یا ناو هوایی به عنوان دزد دریایی چه تبعاتی برای کشور بازداشت کننده به دنبال دارد. پس برای درک بهتر و همه جانبه موضوع دزدی دریایی ابتدا به مفهوم دزدی دریایی می پردازیم. سپس به تکالیف و الزامات سایر کشورها در صورت مواجهه با دزدان دریایی اشاره می کنیم.

تبیین مفهوم دزدی دریایی به موجب کنوانسیون حقوق دریاها

به موجب کنوانسیون حقوق دریاها می توان دزدی دریایی را چنین تعریف نمود:

1- هر گونه توقیف قهر آمیز (اجباری) و غیر قانونی توسط خدمه یا مسافران یک کشتی یا ناو هوایی علیه یک کشتی یا ناو هوایی دیگر در منطقه ای از دریا که در صلاحیت هیچ کشوری نباشد (خارج از محدوده دریای سرزمینی، منطقه نظارت، منطقه انحصاری – اقتصادی و فلات قاره).

2- هر نوع توقیف و بازداشت اجباری و غیرقانونی توسط خدمه یا مسافران یک کشتی علیه کشتی یا ناو هوایی دیگر در محدوده دریای آزاد.

در نتیجه این توقیف و یا بازداشت، باید اشخاص یا اموال کشتی دیگر توقیف شوند. به عبارت دیگر، یک خدمه یا مسافران یک کشتی که مرتکب عمل دزدی دریایی می شوند به منظور رسیدن به نفع شخصی خود، اشخاص یا اموال کشتی دیگر را در منطقه آزاد یا منطقه ای که تحت صلاحیت هیچ کشوری نیست توقیف و بازداشت می نمایند.

3- هر گونه مشارکت ارادی در بهره برداری و استفاده از یک کشتی یا ناو هوایی

4- انجام هر عملی که موجب تحریک در انجام اَعمال بند 1 و 2 شود.

• بیشتر بخوانید: حق عبور بی ضرر

آیا دزدی دریایی توسط کشتی های جنگی انجام می گیرد؟

بله. گاهی پیش می آید که خدمه یک کشتی جنگی شورش می کنند و اختیار کشتی جنگی را به دست می گیرند. در این صورت کشتی جنگی می تواند به دزد دریایی بدل شود. بنابراین، هر آنچه که فوقا در مورد کشتی های خصوصی اشاره کردیم در مورد کشتی های جنگی نیز صادق است.

تعریف مفهوم دزدی دریایی به زبان ساده:

با توجه به آنچه در صدر این نوشتار اشاره کردیم، می توان دزد دریایی را چنین تعریف نمود:

دزد دریایی به کشتی یا ناو هوایی می گویند که اشخاص آن (خدمه و یا مسافران کشتی) اختیار و کنترل آن را به دست می گیرند و قصد ارتکاب جرمی را دارند. در این صورت آن کشتی یا ناو هوایی به یک دزد دریایی تبدیل می شود.

تابعیت کشتی ای که دزد دریایی است:

کشتی یا یک ناو هوایی که تبدیل به دزد ردیایی می شود، می تواند تابعیت دولت صاحب پرچم خود را حفظ کند یا از دست بدهد. در واقع، دولتی که تابعیت را به آن کشتی یا ناو هوایی اعطا می کند در مورد حفظ یا از دست دادن آن تصمیم گیری می نماید. ماده 104 کنوانسیون حقوق دریاها در این خصوص چنین مقرر می کند:

یک کشتی یا ناو هوایی ممکن است تابعیت خود را حفظ کند اگرچه به کشتی یا ناو هوایی دزدان دریایی تبدیل شده است. حفظ یا از دست دادن تابعیت توسط قانون دولتی که چنین تابعیتی از آن گرفته شده است تعیین می شود.

کشورها در مواجهه با دزد دریایی چه الزاماتی دارند؟

به موجب کنوانسیون حقوق دریاها، حق سرکوب دزد دریایی برای تمامی کشورها وجود دارد. در دو فرض می توان این موضوع را بررسی نمود:

1- چنانچه دزد دریایی در یک دریای آزاد یا در مکانی که در صلاحیت هیچ کشوری نیست محقق شود. در این صورت تمامی کشورها وظیفه مساعدت و کمک رسانی را بر عهده دارند. چه اینکه ممکن است دزدان دریایی اشخاص یک کشتی یا ناو هوایی دیگر را اسیر کرده باشند.

2- بر اساس کنوانسیون حقوق دریاها، کشورها وظیفه توقیف و بازداشت کشتی ای که به عنوان دزد دریایی شناخته می شود را نیز دارند. حتی این اختیار برای آن ها وجود دارد که اشخاصی که در کشتی هستند را توقیف و بازداشت کنند.

رسیدگی به جرم دزدی دریایی در صلاحیت چه دادگاهی است؟

اصولا کشوری که دزدان دریایی را دستگیر می کند، صالح به رسیدگی است. در واقع، دادگاه های کشوری که یک کشتی یا ناو هوایی ای که دزد دریایی است را دستگیر می کنند، می توانند به موضوع دزدی دریایی رسیدگی کنند و تدابیر مخصوص را در این راستا اتخاذ نمایند. البته با رعایت حقوق اشخاص ثالث بدون تقصیر.

ماده 105 کنوانسیون حقوق دریاها در مورد توقیف و محاکمه کشتی یا ناو هوایی دزد دریایی چنین بیان می کند:

هر دولتی می تواند یک کشتی یا ناو هوایی دزدان دریایی، یا یک کشتی یا ناو هوایی که توسط دزدی دریایی و تحت کنترل دزدان دریایی گرفته شده است را توقیف کند و افراد را دستگیر کرده و اموال موجود در آن را مصادره کند. دادگاه‌های دولتی که توقیف را انجام داده‌اند می‌توانند در مورد مجازات‌های اعمال شده تصمیم بگیرند و همچنین می‌توانند اقداماتی را که باید در مورد کشتی‌ها، ناو هوایی یا اموال انجام شود، مشروط به حقوق اشخاص ثالثی که با حسن نیت عمل می‌کنند، تعیین کنند.

ظن بی اساس به یک کشتی به عنوان دزد دریایی:

فرضی را در نظر بگیرید که به موجب آن کشور الف به یک کشتی مظنون می شود. او چنین می پندارد که ممکن است آن کشتی دزد دریایی باشد. در نتیجه کشتی و اشخاصی که داخل آن هستند را توقیف و بازداشت می کند. اما در بررسی های بعدی مشخص می شود که کشتی دزد دریایی نیست. در این صورت، کشور صاحب پرچم کشتی حق طرح دعوا در نزد مراجع قضایی بین المللی عیله آن کشور را دارد. کشور الف نیز مسئول اتلاف و جبران خسارتی است که به آن کشتی وارد کرده است. این موضوع در ماده 106 کنوانسیون حقوق دریاها آمده است.

نکته مهم در مورد توقیف و بازداشت کشتی ها و ناوهای دزد دریایی:

توقیف یا بازداشت یک کشتی یا ناو هوایی که دزد دریایی است باید توسط کشتی های جنگی یا نظامی یا کشتی هایی که علامت خاص دارند انجام گیرد. بنابراین، هر کشتی نمی تواند دزدان دریایی را دستگیر و بازداشت کند. فراموش نکنید که کمک و مساعدت کشورها به یکدگیر در زمانی که مواجه با دزدان دریایی هستند از اهمیت ویژه ای برخودار است. چرا که ممکن است در اثر دزدی دریایی چندین شخص اسیر شوند. از این رو، کشورها باید با یکدیگر مساعدت کنند و حتی در موارد مهم دست به توقیف کشتی یا ناو هوایی که دزد دریایی است بزنند.

آیا این نوشتار برای شما مفید بود؟ نظرات خود را در مورد مفهوم دزدی دریایی با ما به اشتراک بگذارید.