در عقد ازدواج، مرسوم است مالی به عنوان مهریه برای زوجه تعیین شود. تعیین مهریه در عقد نکاح دائم الزامی نیست. اما تعیین مهریه در عقد نکاح موقت الزامی است. به گونه ای که اگر مهریه در ازدواج موقت تعیین نشود، ازدواج باطل است. در ازدواج دائم، گاهی مهریه تعیین نمی شود. در این صورت است که مهرالمثل یا مهرالمتعه (به فراخور اینکه نکاح در چه زمانی منحل گردد) به زوجه تعلق می گیرد. از این روست که تمییز ماهیت مهرالمثل و مهرالمتعه مهم است. در این مقاله با تفاوت مهرالمثل و مهرالمتعه و زمان تعلق آن به زوجه آشنا می شویم.
مهرالمتعه چیست؟تفاوت مهرالمثل و مهرالمتعه
مهریه ای که در عقد ازدواج دائم ذکر می گردد مهر المسمی نام دارد. چنانچه در عقد نکاح دائم مهریه (مهر المسمی) ذکر نشده باشد و قبل از وقوع نزدیکی بین زون و شوهر طلاق واقع شود زن مستحق مهر المتعه است. ماده 1093 قانون مدنی در این خصوص چنین مقرر می کند:تفاوت مهرالمثل و مهرالمتعه
هر گاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود.
نکته: در تعیین مهرالمتعه قاضی وضعیت مرد را از حیث دارا یا فقیر بودن در نظر می گیرد. بنابراین، اگر مرد توانمندی مالی زیادی داشته باشد، میزان مهرالمتعه بیشتر خواهد بود. اما اگر مرد از حیث مالی دارا نباشد قاضی مقدار کمی را به عنوان مهرالمتعه تعیین می کند.
ماده 1094 قانون مدنی در این مورد چنین اشاره می کند:تفاوت مهرالمثل و مهرالمتعه
برای تعیین مهرالمتعه حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه میشود.
مهرالمثل چیست؟
فرضی را در نظر بگیرید که در عقد ازدواج دائم مهریه یا مهرالمسمی در سند نکاح تعیین نشده است. سپس بین زوج و زوجه نزدیکی واقع می شود. اما پس از نزدیکی به دلیل حدوث اختلاف زوج و زوجه قصد جدایی از یکدیگر را دارند. در این صورت به زن مهرالمثل تعلق می گیرد. همچنین اگر در عقد نکاح، اختیار تعیین میزان مهر به زوجه داده شده باشد، زوجه نمی تواند بیشتر از میزان مهرالمثل برای خود مهریه تعیین کند. تفاوت مهرالمثل و مهرالمتعه
نظریه مشورتی قوه قضاییه در خصوص بطلان نکاح و جهل زوجه به فساد عقد ازدواج:
فرض کنید الف به خواستگاری یکی از خواهران دو قلو می رود و تصور می کند که قرار است با ب ازدواج کند. اما اشتباها با ج ازدواج می کند. از آنجایی که در عقد نکاح اشتباه در شخصیت طرف به دلیل علت عمده عقد بودن باعث بطلان نکاح است؛ در نتیجه نکاح واقع شده بین الف و ج باطل است. متاسفانه پس از وقوع عقد نکاح، بین الف و ج نزدیکی نیز واقع می شود. اما بعدا مشخص می شود که نکاح به دلیل اشتباه در شخصیت عقد نکاح، باطل است. در این صورت ج مستحق مهرالمثل است.
نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۱۹۲۸ مورخ ۱۳۹۹/۰۲/۰۶ اداره حقوقی قوه قضاییه
استعلام: در اجرای مادتین ۱۰۸۹ و ۱۰۹۰ قانون مدنی چنانچه عقد نکاح باطل تشخیص و نزدیکی نیز واقع شود و زن جاهل به فساد نکاح باشد مستحق مهرالمثل دانسته شده است چنانچه زوجه به جای درخواست مهرالمثل دعوی مطالبه مهرالمسمی نماید دعوی وی قابلیت استماع و رسیدگی دارد یا نه.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه: مهریه تعیین شده برابر مواد ۱۰۸۹ و ۱۰۹۰ قانون مدنی، مهرالمسمی تلقی میشود و نه مهرالمثل و لذا صرفاً در مواردی قابلیت مطالبه دارد که نکاح صحیح باشد. بنابراین در فرضی که در خصوص تعیین مهریه سازکار موضوع مواد یادشده مقرر شده باشد و به لحاظ بطلان نکاح و وقوع نزدیکی و جهل زن به فساد نکاح، وی مستحق مهرالمثل تشخیص داده شود، نمی‌تواند مهرالمسمی را مطالبه کند و دعوای وی با این عنوان قابلیت پذیرش ندارد؛ مگر آن‌که برابر عمومات نسبت به تغییر خواسته از مهرالمسمی به مهرالمثل اقدام کند.تفاوت مهرالمثل و مهرالمتعه
نکته: در تعیین مهرالمثل بر خلاف مهرالمتعه وضعیت و شان زن از حیث زیبایی، تحصیلات، وضعیت خانوادگی و … در نظر گرفته می شود.
ماده 1091 قانون مدنی چنین بیان می کند:
برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.
بنابراین؛تفاوت مهرالمثل و مهرالمتعه
تفاوت مهرالمثل و مهرالمتعه را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
1- در مهرالمثل بین زن و شوهر نزدیکی واقع شده و سپس طلاق مطرح می شود. اما در مهرالمتعه طلاق قبل از نزدیکی میان زن و شوهر واقع می شود.
2- در مهرالمثل حال و وضعیت زن در نظر گرفته می شود. در مقابل در مهرالمتعه وضعیت مرد از حیث دارا و یا فقیر بودن مهم است.
نتیجه گیری مقاله
گاهی ممکن است در عقد نکاح دائم مهریه یا صداق تعیین نشود. در این صورت بسته به اینکه طلاق قبل از نزدیکی میان زوجین باشد یا پس از نزدیکی، به زن مهرالمتعه یا مهرالمثل تعلق می گیرد. اگر قبل از نزدیکی زوجین تصمیم به طلاق بگیرند، به زن مهرالمتعه تعلق می گیرد. در مهرالمتعه حال مرد از حیث دارا یا فقیر بودن در نظر گرفته می شود. اما چنانچه طلاق پس از نزدیکی میان زوجین واقع شود، زن مستحق مهرالمثل است. در مهرالمثل حال زن از حیث زیبایی، طبقه خانوادگی، تحصیلات و … در نظر گرفته می شود. البته اگر نکاح به دلیلی باطل باشد و زن نیز به بطلان نکاح جاهل باشد به موجب نظریه مشورتی قوه قضاییه مستحق مهرالمثل خواهد بود. تفاوت مهرالمثل و مهرالمتعه
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.
