اکراه حالتی است که فرد را وادار به انجام کاری می کند. کسی که دیگری را اکراه می کند، “اکراه کننده” و فردی که اکراه می شود “اکراه شونده” نام دارد. حال سوال این است اگر کسی از روی اکراه دیگری مرتکب ورود جتایت بر فردی شود، قصاص خواهد شد؟ مسئولیت بر عهده گرفتن جنایت با چه کسی است؟ اکراه کننده یا اکراه شونده؟ در این مقاله قصد داریم به موضوع اکراه در جنایت و پاسخ به سوالات مذکور برآییم.
اگر فردی دیگری را اکراه کند تا شخص دیگری را به قتل برساند، تکلیف چیست؟اکراه در جنایت
فرض کنید الف، ب را اکراه کند که ج را به قتل برساند. ب نیز با چاقویی به سمت ج می رود و او را می کشد. در چنین فرضی، ب قصاص می شود. چرا که اکراه در قتل مجوز قتل نیست. اکراه شونده یا الف نیز به مجازات حبس ابد محکوم می گردد.
ماده 375 قانون مجازات اسلامی چنین مقرر می کند:اکراه در جنایت
اکراه در قتل مجوز قتل نیست و مرتکب، قصاص می‌شود و اکراه کننده، به حبس ابد محکوم می‌گردد.
حال، اگر اکراه شونده یعنی ب طفل غیر ممیز (زیر 7 سال) و یا مجنون باشد، تنها اکراه کننده قصاص می شود.
تبصره یک ماده 375 چنین بیان می کند:
تبصره ۱- اگر اکراه شونده طفل غیرممیز یا مجنون باشد فقط اکراه کننده محکوم به قصاص است.
اگر اکراه شونده صغیر ممیز (بالای 7 سال) باشد در این صورت عاقله او (بستگان ذکور نسبی صغیر) باید دیه قاتل را بپردازند. اکراه کننده نیز به مجازات حبس ابد محکوم می گردد.
تبصره دو ماده 375 به این موضوع اشاره می کند:اکراه در جنایت
تبصره ۲- اگر اکراه شونده طفل ممیز باشد عاقله او دیه مقتول را میپردازد. در این مورد اکراه کننده به حبس ابد محکوم می‌شود.
اکراه کننده تحت چه شرایطی به مجازات حبس ابد محکوم می گردد؟
به منظور در نظر گرفتن مجازات حبس ابد برای اکراه کننده باید شرایط عمومی قصاص وجود داشته باشد.
بررسی شرایط عمومی قصاص:اکراه در جنایت
1- مرتکب پدر یا جد پدری مجنی علیه نباشد. اگر مرتکب پدر و یا جد پدری مجنی علیه باشد بحث قصاص منتفی است.
2- مرتکب و مجنی علیه هر دو عاقل باشند. اگر مرتکب یا مجنی علیه هر کدام دیوانه باشند قصاص انجام نمی گیرد.
3- مرتکب و مجنی علیه در دین مساوی باشند. اگر مسلمانی غیر مسلمانی را بکشد قصاص نمی شود. اما اگر غیر مسلمان، یک مسلمان را بکشد قصاص خواهد شد.
4- بحث دفاع مشروع مطرح نباشد.
5- بحث قتل در فراش موضوع ماده 630 قانون مجازات اسلامی مطرح نباشد. این ماده چنین مقرر می کند:اکراه در جنایت
هر گاه مردی همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند و در صورتی که زن مکره باشد فقط مرد را می‌تواند به قتل برساند. حکم ضرب و جرح در این مورد نیز مانند قتل است.
6- مقتول یا مجنی علیه مرتکب جرم حدی مستوجب سلب حیات نشده باشد (مانند زنای محصنه یا زنای با محارم). بنابراین، اگر مجنی علیه مرتکیی چنین جرمی شده باشد بحث قصاص قاتل منتفی است.
7- مقتول یا مجنی علیه مرتکب جرم حدی مستوجب قطع عضو نشده باشد (مانند سرقت حدی که مجازات آن در مرتبه اول قطع چهار انگشت دست راست به گونه ای که شست و کف دست باقی بماند). اگر مجنی علیه مرتکب چنین جرمی شود، مرتکب قصاص نخواهد شد.
8- مجنی علیه خود مرتکب قصاص نفس یا عضو باشد و صاحبان حق قصاص او را به قتل برسانند. در این صورت صاحبان حق قصاص، قصاص نمی شوند.
9- اگر مجنی علیه در اثر استعمال مشروبات به طور کلی مسلوب الاختیار شده باشد. در این صورت قصاص نمی شود. اما اگر فردی در حالت مستی مرتکب جنایتی شود قصاص خواهد شد. بنابراین، مسلوب الاختیار بودن او باید در نزد مراجع قضایی اثبات گردد. اگر فرد به طور کلی مسلوب الاختیار شده باشد به پرداخت دیه و مجازات تعزیری محکوم می گردد. اما اگر برای دادگاه اثبات ود که عمدا خود را برای ارتکاب جنایت مست کرده، قصاص خواهد شد.
نکات اکراه در جنایت:
1- موضوع اکراه حتما باید نزد مقام قضایی اثبات گردد. در غیر این صورت با سوگند صاحب حق قصاص، مباشر جرم (امراه شونده) قصاص می گردد.
ماده 378 بیان می دارد:
ادعای اکراه برجنایت بر عضو باید دردادگاه ثابت شود و درصورت عدم اثبات باسوگند صاحب حق قصاص، مباشر قصاص می‌شود.
2- اولیای دم حق گذشت نسبت به اکراه کننده را دارند.
ماده 376 چنین اشعار می نماید:
مجازات حبس ابد برای اکراه کننده مشروط به وجود شرایط عمومی قصاص در اکراه کننده و حق اولیای دم می‌باشد و قابل گذشت و مصالحه است. اگر اکراه کننده به هر علت به حبس ابد محکوم نشود، به مجازات معاون در قتل محکوم می‌شود.
3- اگر اکراه کننده به هر دلیل به حبس ابد محکوم نشود به مجازات معاونت در قتل محکوم می شود.
4- مجازات معاونت در قتل حبس تعزیری درجه دو یا سه است. مجازات حبس تعزیری درجه دو: حبس بیش از 15 تا 25 سال و مجازات حبس تعزیری درجه سه: حبس بیش از ده تا پانزده سال است.
5- اگر کسی دیگری را اکراه به رفتاری کند قصاص می شود. فرض کنید الف به ب بگوید: باید از ارتفاع بلندی بپرد. در این صورت اگر جنایتی بر ب وارد شود، اکراه کننده (الف) قصاص می شود. مگر اینکه او نداند که چنین اکراهی نوعا باعث ورود جنایت بر او می شود. اگر برای دادگاه ثابت شود که اکراه کننده بر این موضوعدآگاهی نداشته به مجازات جنایت شبه عمد و پرداخت دیه محکوم می شود. اکراه در جنایت
نتیجه گیری مقاله
گاهی ممکن است فردی دیگری را وادار به ارتکاب جنایتی کند. به چنین عملی اکراه گفته می شود. اکراه اگر در قتل باشد مجوزی برای قتل نیست و اکراه کننده قصاص و اکراه شونده به حبس ابد محکوم می شود. اما اگر اکراه شونده طفل غیر ممیز یا دیوانه باشد تنها اکراه کننده قصاص می شود. و اگر اکراه شونده طفل ممیز باشد عاقله او باید دیه جنایت وارده را بپردازند. اکراه حتما باید نزد مقام قضایی اثبات گردد. در غیر این صورت با سوگند صاحب حق قصاص، مباشر قصاص می شود. همچنین برای اینکه اکراه کننده به حبس ابد محکوم شود باید شرایط عمومی قصاص وجود داشته باشد. اکراه در جنایت
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره مراجعه کنید.
